Człowiek do rozpoznawania otaczających przedmiotów najczęściej używa narządu wzroku. Pozostałe narządy zmysłów także odgrywają swoją, często niebagatelną, rolę. Jednakże wzrok od zawsze dostarcza nam największej ilości informacji, potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania.
MAPA ŚWIATA
Zbieranie informacji o otaczającym świecie. Tworzenie jego mapy, to dla psa całkowicie odmienne zadanie. Pies tworzy węchową mapę świata. Często mylnie zakładamy, że zwierzęcy sposób odbierania świata poprzez zmysły, jest mocno zbliżony do ludzkiego, tylko mniej skomplikowany. Okazuje się, że jest inaczej.
W naszym otoczeniu jesteśmy nieustannie otoczeni własną chmurą zapachową. To pozwala zwierzęciu wyczuć nasz zapach z dużym wyprzedzeniem. Molekuły naszego zapachu unoszone przez prądy powietrza wyprzedzają nasze pojawienie się w zasięgu wzroku. To nie oznacza, że pies nas nie widzi. Wzrok jest dla niego źródłem informacji uzupełniających. Być może takich jak dla nas węch lub dotyk. Jednak dopiero po weryfikacji węchowej, pies może jednoznacznie uznać, że rozpoznał w tobie swojego opiekuna.
I to jest kluczowe do zrozumienia sposobu, w jaki psy postrzegają otaczający świat.
NARZĄD WĘCHU
Charakterystyczna budowa psich nozdrzy pozwala na uzyskiwanie obrazu przestrzennego. Poprzez niezależne wdychanie zapachu każdym z nozdrzy, pies potrafi precyzyjnie określić skąd dociera zapach i w jakim kierunku przemieszcza się „pachnący” przedmiot. Obraz węchowy nie ogranicza się jedynie do teraźniejszości. Obejmuje także pozostałości zapachów pozostawionych przez osoby przebywającą w danym pomieszczeniu, jak również chmurę zapachową towarzyszącą osobie nadchodzącej. Preferowany przez ludzi narząd służący do oceny świata, którym jest nasz wzrok, zdecydowanie nie jest przystosowany do odbioru tego typu informacji. Dzięki węchowi pies niejako potrafi opisywać czasoprzestrzeń.
Specyficzna budowa psiego nosa, w tym rozdzielenie dróg wdechu i wydechu powoduje, że narząd węchu jest niejako mechanizmem wzmacniającym. Z oddechu na oddech zwiększa swoją wydajność, poprzez zasysanie także tych cząsteczek generujących zapach, które zostały wyrzucone podczas poprzedniego wydechu. Ponadto fragment mózgu psów odpowiedzialny za węch jest znacznie bardziej rozbudowany niż u człowieka. To pozwala im rozpoznawać ogromną liczbę zapachów opierając się na stężeniach o 100 milionów mniejszych niż stężenia wyczuwalne przez człowieka. My ledwo wyczujemy niewielką dawkę substancji zapachowej rozpyloną w pomieszczeniu. Pies taką samą dawkę jest w stanie wyczuć w pomieszczeniu o gabarytach zamkniętej hali sportowej, jednocześnie rozbijając zapach na poszczególne składniki.
MNOGOŚĆ RECEPTORÓW
Pies ma do dyspozycji 60 razy większą ilości receptorów węchowych niż człowiek. Posiada w jamie nosowej dodatkowo narząd lemieszowo-nosowy, swoistą maszynę służącą odszyfrowywaniu wyczuwanych zapachów. Na tyle czułą, że do rozpoznania wystarczy jedynie kilka cząsteczek. Na tyle specyficzną, że pies potrafi wyczuwać hormony wydzielane przez istoty żywe. To pozwala na sprawną identyfikację potencjalnego partnera. Służy odróżnianiu przyjaciół od nieprzyjaciół. Psy dobrze rozróżniają nasze stany emocjonalne, często wyczuwają chorobę.
Z uwagi na niewielką liczbę rozpoznawanych przez nas zapachów, nasze słownictwo w tym zakresie nie prezentuje się szczególnie bogato. Często ograniczamy się do określania czy coś pachnie ładnie lub brzydko. Możemy również ocenić intensywność zapachu. Opisując zapach unoszący się znad kufla dobrego piwa użyjemy zapewne słów: aromatyczny, smakowity, ożywczy (chociaż tutaj opinie są zapewne zdecydowanie podzielone i zależne od wieku, płci oraz wielu innych czynników). Dla psa będzie to zapach słodu jęczmiennego, chmielu, wody i czegoś co jest zimne. Dla niego obwąchany kufel będzie kopalnią nowych informacji.
Informacji, które pozwolą nam, dzięki naszym psim przyjaciołom odkryć inny wymiar. Świat, który jest dla nas niedostępny w sytuacji, w której do jego poznania używamy naszego podstawowego zmysłu percepcji – wzroku.
